Pamiętacie mit o Syzyfie? Bogowie ukarali go za to, że chciał przechytrzyć śmierć. Porwał on boga Thanatosa, będącego jej personifikacją i ludzie przestali zupełnie umierać. Trzeba było przywrócić porządek kolejom rzeczy. Herosa natomiast skazano na niekończące się, mordercze wtaczanie na szczyt góry wielkiego głazu, który zawsze w końcu stacza się z powrotem.
Thanatos był przedstawiany w sztuce jako młody mężczyzna z czarnymi skrzydłami, który przychodził niespodziewanie i którego nadejścia zawsze się obawiano. Tę wizję przełamał Jacek Malczewski (1854-1929) swoją serią obrazów poświęconą Thanatosowi i śmierci w ogóle. Thanatos Malczewskiego jest bowiem ponętną kobietą, do której kosa i ostre niczym brzytwa skrzydła zdają się nie pasować.
Na poniższym obrazie postać kobiety wypełnia niemalże całą przestrzeń. Przypomina ona antyczną rzeźbę. Jej twarz jest nieprzenikniona. W głębi, po prawej stronie, widać zmierzającego w jej stronę starego człowieka. Być może Malczewski odniósł się do śmierci swojego ojca, który zmarł kilka lat wcześniej. Głowa Thanatos znajduje się na tle eleganckiego wejścia do ziemiańskiego dworu, który sprawia tutaj wrażenie ogromnego mauzoleum.
W innej wersji półnaga Thanatos stoi do nas tyłem. Jest ciepło, kwitnie bez i żonkile, a słońce odbija się w kałużach po wiosennym deszczu. Erotyczna Thanatos ostrzy swoją kosę, spoglądając na starego człowieka, który, znużony, sprawia wrażenie śpiącego. Czy to jego sen oglądamy?
Wiele lat później, już w podeszłym wieku, Jacek Malczewski namalował swój autoportret z Thanatos. Ta wersja jest najbardziej optymistyczna. Ona, z kwiatami we włosach, spogląda na niego z uśmiechem. Wprawdzie wciąż dzierży w dłoni swoje groźne narzędzie pracy, ale cała scena wydaje się mówić, że to właściwie nic takiego…
Co nieco o sztuce 